در گزارش فوری خرید تشریح شد
تحولات بازار كار در دوره شیوع ویروس كرونا
به گزارش فوری خرید تحلیلگر بازار کار اظهار داشت: نرخ بیکاری نباید تنها شاخص ما جهت بررسی بازار کار کشور باشد و رجوع سیاست گذار به یک شاخص ساده نرخ بیکاری، جهت سیاست گذاری غلط است.
به گزارش فوری خرید به نقل از مهر، بعد از شیوع ویروس کرونا یکی از بخش های اقتصادی که به شدت تحت تأثیر قرار گرفت، بازار کار بود چونکه متأثر از شیوع ویروس کرونا خیلی از کسب وکارها یا رو به تعطیلی رفتند و یا مجبور به تعدیل نیرو شدند.
براین اساس در صورتیکه انتظار می رفت اثرات کرونا بر بازار کار کشور، خودرا در فاکتورهای نیروی کار دو فصل ابتدایی امسال نشان دهد، مرکز آمار نرخ بیکاری بهار امسال را ۹.۸ درصد و تابستان را ۹.۵ درصد اعلام نمود که از کاهش یک درصدی نرخ بیکاری نسبت به مدت های مشابه سال قبل حکایت داشت.
در حالی که به نظر می آید عامل اصلی کاهش نرخ بیکاری، کاهش جمعیت فعال باشد، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی این گمانه را تأیید و اعلام نمود: با توجه به این که در این دو فصل، جمعیت غیرفعال افزایش قابل توجهی داشته است، پس کاهش نرخ بیکاری به سبب کاهش نرخ مشارکت بوده است و بهبود این شاخص موید بهبود وضعیت بازار کار کشور نیست.
براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، باتوجه به وضعیت جمعیت فعال و غیرفعال طی دو فصل ابتدایی سال، نرخ بیکاری واقعی بهار امسال ۲۴ درصد و تابستان ۱۸.۵ درصد بوده است.
با توجه به ابعاد مهم این مساله در گفت و گویی با محمدرضا عبداللهی ناظر علمی گزارش «تحلیل فاکتورهای بازار کار» مرکز پژوهش های مجلس، وضعیت بازار کار کشور را بررسی کردیم. متن این گفت و گو در ادامه آمده است.
تأثیر کرونا بر اشتغال حدود ۳ میلیون نفر
محمدرضا عبداللهی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: از فصل پاییز سال ۹۴ تا فصل زمستان سال ۹۸، در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل با افزایش تعداد شاغلین مواجه بودیم؛ بدین جهت تقریباً طی ۴ سال حدود ۳ میلیون نفر به تعداد شاغلین کشور افزوده شد.
وی اضافه کرد: اما اتفاقی که در بهار و تابستان امسال متأثر از شیوع ویروس کرونا افتاد، این بود که خیلی از مشاغل یا به صورت موقت تعطیل شدند و یا اینکه گرفتار ورشکستگی شده و بطور دائم تعطیل شدند. در همین رابطه نیز در بهار امسال نسبت به بهار پارینه یک میلیون و ۴۵۰ هزار نفر و در تابستان نیز یک میلیون و ۲۰۹ هزار نفر از تعداد شاغلین کم شد. در حقیقت بخش زیادی از کل بهبودی که در این چند سال اخیر در بازار کار رقم خورده بود، از بین رفت. در بهار امسال نسبت به بهار پارینه یک میلیون و ۴۵۰ هزار نفر و در تابستان نیز یک میلیون و ۲۰۹ هزار نفر از تعداد شاغلین کم شد. در حقیقت بخش زیادی از کل بهبودی که در این چند سال اخیر در بازار کار رخ داده بود، از بین رفت
عبداللهی در ادامه به ۳ میلیون نفری که از سال ۹۴ تا ۹۸ شاغل شدند، اشاره نمود و اظهار داشت: این افراد عمدتاً کسانی بودند که در کارهای عمده فروشی، خرده فروشی، دستفروشی، سوپر مارکت، کارهای در رابطه با حمل و نقل و زیرمجموعه های بخش خدمات مشغول شدند. این مساله در همان سال ها هم مهم بود برای اینکه این افراد جذب دولت و شرکت های بزرگ و کوچک و … نشدند بلکه افراد اهتمام کرده بودند در مشاغلی که در دسترس بود و می توانستند راحت در آن کسب درآمد کنند، مشغول شوند؛ این افراد به سبب مشکلات معیشتی که خانوارها طی این سال ها تجربه کردند، به جمعیت فعال افزوده شده بودند.
وی اشاره کرد: در حقیقت برای این ۳ میلیون نفر شغلی «ایجاد» نشده بود بلکه شغل «اضافه» شده بود. حال اگر بخواهیم ببینیم کدام مشاغل در وضعیت کرونا بیشترین لطمه را دیدند، می بینیم که دقیقاً همان زیربخش های خدمات که عمده سهم اشتغال کشور را بر دوش می کشند و بیشترین سهم را در این ۳ میلیون شغل جدید داشته اند، لطمه دیده اند. در حقیقت خدمات نسبت به صنعت، کشاورزی و حتی خدمات دولتی بیشترین لطمه را دیده است.
این کارشناس حوزه کار اضافه کرد: این شغل های از دست رفته، هم از منظر جمعیت فعال و هم از منظر رفاهی اهمیت دارد برای اینکه بیشتر این افراد از دهک های پایین درآمدی هستند و طی این ۴ سال اخیر شاغل شده بودند و حال باردیگر بیکار شده اند. این مساله نشان میدهد که شیوع ویروس کرونا از کانال بازار کار بمراتب تأثیر بیشتری بر رفاه مردم گذاشته است تا اعمال تحریم ها و کاهش رشد اقتصادی شیوع ویروس کرونا از کانال بازار کار بمراتب تأثیر بیشتری بر رفاه مردم گذاشته است تا اعمال تحریم ها و کاهش رشد اقتصادی.
جمعیت فعال چگونه کاهش یافت؟
جمعیت فعال به کسانی گفته می شود که در سن اشتغال قرار دارند و در زمان بررسی، یا شاغل هستند، یا در جستجوی کار. بدین سبب جمعیت فعال شامل جمعیت بیکار و جمعیت شاغل می شود.
جمعیت غیرفعال به کسانی گفته می شود که در سن اشتغال قرار دارند؛ شغلی ندارند و در جستجوی کار هم نیستند. بدین سبب آن دسته از بیکارانی که از جستجوی کار دست می کشند، یا شاغلانی که بیکار شده و قصدی برای شاغل شدن ندارند جزو جمعیت غیرفعال دسته بندی می شوند.
عبداللهی در مورد کاهش جمعیت فعال کشور در ۶ ماه نخست امسال، گفت: اگر برای جمعیت فعال دو ریشه در نظر بگیریم، این دو ریشه شامل بیکاران و شاغلین می شود؛ اینکه تمایل به کار در افراد کم می شود را باید بخش بندی کرد. بعنوان نمونه یک گروه از شاغلین که گروه عمده ای هم هستند، خانم هایی را شامل می شود که از مشاغلی که عایدی مالی چندانی برایشان نداشته است و چندان با کیفیت نبوده است، استعفا داده اند و دیگر تقاضای کار نکرده اند.
وی اضافه کرد: گروه دیگر افرادی هستند که به سبب ملاحظات بهداشتی فعلاً از بازار کار خارج شده اند چونکه شغل آنها تامین کننده اصلی معیشت خانوار نبوده است و مثلاً درآمد خانوار را از محل هایی همچون سود سپرده های بانکی، بازار سرمایه و … تامین می کرده اند. بدین جهت این مدل خروج از بازار کار، به صورت اختیاری اتفاق افتاده است.
این کارشناس حوزه کار اظهار داشت: بیکارانی که از جمعیت فعال خارج و به جمعیت غیرفعال پیوسته اند، کسانی هستند که طی یکی دو سال اخیر به دنبال کار بوده اند و طی ۶ ماه نخست امسال به سبب دلسردی از یافتن شغل، از بازار کار خارج شده و جزو جمعیت غیرفعال شده اند و اصلاً دیگر به دنبال کار هم نیستند.
وی تصریح کرد: طبق آمار در بهار امسال نسبت به بهار پارینه یک میلیون و ۹۹۰ هزار نفر و تابستان امسال نسبت به تابستان پارینه یک میلیون و ۶۲۶ هزار نفر از جمعیت فعال کشور کاسته شده است.
نرخ بیکاری مرکز آمار بیان کننده واقعیت های بازار کار است؟
عبداللهی در مورد نرخ بیکاری مرکز آمار، اظهار داشت: در این خصوص باید دو موضوع را عنوان نمود یکی اینکه آیا طرح آمارگیری مرکز آمار از کیفیت مناسبی برخوردارست یا خیر؛ در پاسخ باید گفت این طرح بوسیله پرسش نامه و نمونه گیری با یک گستره خوبی در سراسر کشور انجام می شود و سپس مرکز آمار با بهره گیری از این آمار گیری بوسیله فرمولی نرخ بیکاری را محاسبه می کند.
وی اضافه کرد: مورد دوم که باید عنوان نمود این است که آیا این پروسه مرکز آمار یعنی نحوه پر کردن پرسش نامه و گرفتن نمونه گیری و … به درستی انجام می شود یا خیر؛ در پاسخ باید اظهار داشت که با توجه به این که تا حالا هیچ نهاد مستقلی این طرح آمارگیری نیروی کار را بررسی نکرده نمی توان این مساله را مورد ظن قرار داد. در حقیقت تا زمانی که نهاد مستقلی روی این طرح یک نظارت و بررسی انجام ندهد نمی توان از این محل اتهامی را در خصوص اشتباه بودن نرخ بیکاری، متوجه مرکز آمار کرد.
این کارشناس حوزه کار اظهار داشت: اما نکته دیگری وجود دارد در خصوص اینکه آیا مشخصاً نرخ بیکاری که مرکز آمار ایران اعلام می کند بیان کننده واقعیت های جامعه و بازار کار ایران است یا خیر.
وی توضیح داد: ما فرض را بر این می گذاریم که نرخ اعلامی مرکز آمار ایران در مورد بیکاری صحیح است. این کاهش نرخ بیکاری از پارینه به امسال که در آخرین مورد رسیدن نرخ بیکاری تابستان به ۹.۵ درصد بود، ممکنست تصور سیاست گذاران و تصمیم گیران را به این سمت ببرد که وضعیت بازار کار ایران خوب است و از هر ۱۰ نفر که تقاضای شغل دارد فقط یک نفر بیکار است.
عبداللهی اظهار داشت: در اینجا دو مساله وجود دارد. نکته اول اینکه نرخ بیکاری نباید تنها شاخص ما جهت بررسی بازار کار کشور باشد بلکه باید چند شاخص را در کنار هم بررسی کرد؛ بعنوان نمونه وضعیت جمعیت شاغلین معیار بهتری از نرخ بیکاری است چونکه به وضوح اثر شیوع ویروس کرونا در بازار کار را نشان میدهد. بدین سبب در کنار این شاخص باید فاکتورهای دیگری هم استفاده گردد.
وی اضافه کرد: همین طور اگر افراد شاغلی که از بازار کار خارج شده اند و افراد بیکاری که دلسرده شده و از از بازار کار خارج شده اند، همچنان در بازار کار می ماندند، نرخ بیکاری ۱۸.۵ درصد می شد نه ۹.۵ درصدی که مرکز آمار اعلام نموده است اگر افراد شاغلی که از بازار کار خارج شده اند و افراد بیکاری که دلسرده شده و از از بازار کار خارج شده اند، همچنان در بازار کار می ماندند، نرخ بیکاری ۱۸.۵ درصد می شد نه ۹.۵ درصدی که مرکز آمار اعلام نموده است. بدین سبب سیاست گذار باید بداند که اگر تصمیمی می گیرد نه برمبنای نرخ بیکاری ۹.۵ درصدی بلکه باید برمبنای نرخ بیکاری ۱۸.۵ درصدی باشد.
۶۰ درصد شاغلین در کشور تحت پوشش هیچ بیمه ای نیستند
عبداللهی اظهار داشت: نکته دیگری وجود دارد در خصوص اینکه آیا فاکتورهای مورد استفاده به جهت اینکه سیاست گذاران واقعیت ها را در مورد بازار کار ببینید علمی هستند یا خیر که این مساله نیاز به بحث های علمی بسیار دارد.
وی اضافه کرد: همین طور نکته دیگر اینکه وضعیت بازار کار کشور ما با یک نرخ بیکاری ساده قابل تحلیل نیست؛ بعنوان نمونه ما تقریباً نرخ اشتغال ناقص ما ۱۰ درصد است یعنی اینکه افرادی که در هفته زیر ۴۴ ساعت کار می کنند و برای بهبود وضعیت معیشت خانوار مشتاق کار کردن بیشتر هستند اما امکانش وجود دارد، بدین سبب اگر از منظر سیاست گذاری نگاه نماییم افراد دارای اشتغال ناقص هم باید بیکار لحاظ شوند برای اینکه معیشت خانوارشان تامین نمی گردد. اگر از منظر سیاست گذاری نگاه نماییم افراد دارای اشتغال ناقص هم باید بیکار لحاظ شوند برای اینکه معیشت خانوارشان تامین نمی گردد
این کارشناس حوزه کار اشاره کرد: حال اگر این ۱۰ درصد را در کنار نرخ ۹.۵ درصدی اعلامی مرکز آمار بگذاریم، می بینیم که نرخ بیکاری به ۲۰ درصد می رسد.
عبداللهی گفت: وقتی در مورد شغل صحبت می نماییم در مورد شغلی صحبت می نماییم که فرد در بنگاهی مشغول به کار است و حداقل دستمزد وزارت کار را دریافت می کند وبیمه هم دارد و مابقی افراد جامعه را بیکار تلقی نماییم، در این صورت نرخ بیکاری سرسام آور می شود؛ تنها ۴۰ درصد افراد شاغل در کشور تحت پوشش بیمه هستند یعنی ۶۰ درصد شاغلین تحت پوشش هیچ بیمه ای نیستند. اگر فقط بیمه بودن را در شاغل بودن ملاک قرار دهیم بخش زیادی از جمعیت شاغل را باید بیکار در نظر بگیریم.
وی اظهار داشت: از منظر فاکتورهای بین المللی بازار کار که توسط سازمان بین المللی کار ارائه می شود، وضعیت بازار کار همین نرخ های اعلامی از طرف مرکز آمار است و خدشه ای به آن وارد نیست، اما اگر واقعاً می خواهیم در مورد بازار کار و مشخصاً اشتغالزایی و سیاست گذاری در این عرصه صحبت نماییم، باید سراغ فاکتورهای دقیقی که بیان کننده واقعیت های بازار کار ایران است.
عبداللهی اشاره کرد: نرخ بیکاری ۹.۵ درصدی به لحاظ فاکتورهای بین المللی درست است اما به لحاظ کارکردی برای برنامه ریزی در حوزه کار نمی تواند شاخص درستی باشد.
غفلت مرکز آمار از تهیه فاکتورهای جدید بیکاری
وی در پاسخ به این پرسش که آیا برای ایجاد فاکتورهای جدید به مرکز آمار پیشنهادی ارائه کرده اید یا خیر، اظهار داشت: هم در مجلس یک دفعه این بحث مطرح شده و هم مرکز پژوهش های مجلس به مرکز آمار پیشنهاد داده که فاکتورهای تکمیلی برای رصد بازار کار تهیه و منتشر کند اما مرکز آمار این مساله را موکول به آینده کرده است.
عبداللهی اشاره کرد: در حقیقت با وجود اینکه ریاست سابق مرکز آمار ایران قول هایی داده بود در خصوص اینکه فاکتورهای جدیدی را در حوزه بازار کار تعریف کند اما هنوز در سایت مرکز آمار ایران نرخ های معمول بازار کار وجود دارد و هیچ نرخ جدید و تکمیلی دیده نمی گردد.
به گزارش فوری خرید به نقل از مهر، در نمودار زیر آمار جمعیت فعال در بهار سال ۹۹ آمده است.
همین طور نمودار زیر، جمعیت فعال تابستان سال ۹۹ را نشان میدهد.
منبع: فوری خرید
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب