گفت و گو مهر با یك نظریه پرداز توسعه پایدار؛
ایجاد بنای توسعه اقتصادی با حرکات موزون بهره وری
به گزارش فوری خرید، تفاوت دیدگاه سنتی و مدرن به بهره وری به مثابه تفاوت ساختمان وسازمان است. سازمان و ساختمان هر دو از ریشه ساختن یا سازیدن هستند یکی با ریشه ماضی و یکی با ریشه مضارع؛هر دو به یک سازه اشاره دارد.
به گزارش فوری خرید به نقل از مهر، کار خوب لزوماً به زیاد کار کردن نیست. به قول اقتصاددان ها کار خوب نتیجه تفکر و بهره وری از حداقل سرمایه با بیشترین سودآوری است. افراد فعال در عرصه تولید و خدمات باید بتوانند با استفاده بهینه از نیروی کار، زمان، سرمایه و… بالاترین نتایج را به دست آورند. به قول حسین ساسانی نظریه پرداز توسعه پایدار، نقطه نخستین بهره وری و گسترش آن که منجر به توسعه اقتصادی شود، ایجاد تغییر و تحول در ذهنیت ها و مدلهای تفکر و سپس، ایجاد و فراهم کردن فضای گفت و گو برای حل مسائل و مشکلات با ذهنیت های تحول یافته است.
بهره وری بستری برای حرکت به سمت توسعه یافتگی است. چرا در کشور ما تولید بهره ور نیست؟
دیوید بوهم فیزیکدان برجسته، در کتاب «گفت و گو» می گوید؛ وقتی با مسأله ای مواجه می شویم، به نظر می آید که باید از فکرمان برای حل مسئله استفاده کنیم؛ اما در واقع مسئله اصلی خود فکر است. ما با فکر غلط مشکلاتی درست می نماییم و پس از همان فکر می خواهیم که راه چاره ای برای این مشکلات عرضه نماید. طرز فکری که مشکلات را به وجود آورده، نمی تواند چاره برای آنها عرضه نماید. چاره هایی که به این روش به دست آید، مشکلات بزرگ تری ایجاد خواهند کرد. نخستین قدم برای حل مشکلات، اصلاح فکر است و مؤثرترین اقدام برای اصلاح فکر، گفت و گو است.
به اعتقاد من، نقطه نخستین بهره وری و گسترش آن که منجر به توسعه اقتصادی شود، ایجاد تغییر و تحول در ذهنیت ها و مدلهای تفکر و سپس، ایجاد و فراهم کردن فضای گفت و گو برای حل مسائل و مشکلات با ذهنیت های تحول یافته است. اگر باورها و رویکردها تغییر نکند و همچنان اصرار به سوار شدن بر اسب مرده باشیم، بهره وری در جامعه و کسب و کارها ریشه نمی دواند و باعث عدم توسعه یافتگی در اقتصاد کشور می شود.
حکایت بهره وری در کشور ما، حکایت نداشتن زبان مشترک ۴ دوست و نبودن مکالمه همدله بین آنان (درخواست عنب، انگور، اوزوم و استافیل و درخواست مجدد آنها در مورد نوع انگور سیاه، سبز، زرد و کبود) است.
یکی از پایه های اصلی ترویج و گسترش بهره وری که عامل رشد اقتصادی شود، داشتن زبان و گفتمان مشترک در مورد رسیدن به اهداف و حرکت در راه رشد اقتصادی و به دنبال آن توسعه پایدار می باشد. اگر مدیران جامعه در سطح کلان و مدیران کسب و کارها قادر به ایجاد همزبانی و همسویی بین آحاد مردم کشور و کارکنان یک کسب و کار نباشند، بدیهی که بهره وری ظهور و بروز نمی کند و به دنبال آن، رشد اقتصادی و اجتماعی متوقف می شود و انحطاط جامعه و ورشکستی کسب و کار آغاز به آغازیدن می کند.
به همین دلیل، یعنی کم رنگ شدن زبان مشترک، سبب شده به این باور برسم که ما انسان ها تنها با محدودیت منابع رو به رو نیستیم؛ بلکه از محدودیت رؤیا، آمال و خواسته های مشترک که برای توسعه بهره وری و رشد اقتصادی به صورت توأمان ضروریست در رنج هستیم.
در قلب هر تحول که منجر به بهره وری و رشد اقتصادی شود، حسی از یک عزم و خواسته درونی قوی برای موفقیت نهفته است، اگر غیر این باشد؛ یعنی زبان، باور و اراده مشترک نباشد، دستیابی به بهره وری توأم با رشد اقتصادی خیالی بیش نخواهد بود!
یکی دیگر از پایه های اصلی بهره وری برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار، توجه و تمرکز نخبگان و مردم جامعه و کسب و کارها به ساختن روابط انسانی باکیفیت در جهت دستیابی به خوشبختی است. نتیجه مطالعه ۸۰ ساله دانشگاه هاروارد از سال ۱۹۴۰ میلادی تا امروز با مبحث «چه چیزی باعث سرآمدی یک جامعه می شود و برای مردم خوشبختی می آورد» اینست که زندگی خوب با روابط خوب ایجاد می شود.
داشتن روابط اجتماعی مؤثر برای جسم و ذهن انسان مفید می باشد و نسبت به سایر شاخصهای زندگی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. ثروت، شهرت و سخت کوشی به تنهایی خوشبختی نمی آورد. بیشتر کار کنید تا بیشتر به دست آورید، گزاره درستی در مورد بهره وری و رشد اقتصادی نیست. نتیجه این تحقیق دقیقا بر بهره وری، خصوصیت ها و نتایج آن تاکید دارد و می گوید که بهره وری به معنای کار بیشتر و بدون توقف نیست.
سخت کوشی اگر با بهره وری همراه نباشد نمی تواند رشد اقتصادی را رقم بزند و سرخوردگی در همه حوزه های زندگی را به ارمغان خواهد آورد. سایمون سینک، کارشناس ارتباطات استراتژیک هم این مورد را مورد تاکید قرار داده است و تاکید می کند روابط خوب منجر به ساختن زندگی و کسب و کارها می شود و این نوع ساختن یعنی داشتن بهره وری بالا در جامعه و کسب و کارهاست. وی می گوید؛ «بر روی ارتباطات سرمایه گذاری کنید. زندگی دشوار می باشد. هیچ کسی به تنهایی قادر نیست از پس این زندگی برآید. ما به تشویق و الهام بخشی مردم برای رسیدن به این امر نیاز داریم و همچنین، ما می توانیم دیگران را تشویق نماییم و الهام بخش آنان باشیم.». برداشتی که میتوان از این بیان داشت، اینست که الهام بخشی به دیگران یعنی توسعه و افزایش بهره وری برای رسیدن به رشد اقتصادی پایدار و رفاه مردم در سایه کار بهره ور است.
آیا با مکانیزه کردن سیستم ها میتوان به بهره وری دست یافت؟
آنچه در مبحث بهره وری برای من اهمیت دارد و همگان باید بدان توجه داشته باشند اینست که برای دستیابی به رشد اقتصادی «ذهنیت کارکردی» در کسب و کارها را کنار بگذاریم و از آن دوری نماییم. منظورم از «ذهنیت کارکردی» اینست که در عرضه ایده ها و راهکارهای نوآورانه برای رشد اقتصادی و توسعه نهادهای اجتماعی، رویکرد و روش های مکانیکی را کنار بگذاریم. خیلی از مدیران کشور چه در حوزه های سیاسی و چه در حوزه های اقتصادی و اجتماعی هنوز به دنبال راهکارهای مکانیکی عصر صنعتی یک قرن پیش هستند. در «رویکرد کارکردی» مدیران کشور و سازمان ها همواره به دنبال «راه حل های فوری» هستند که به صورت خودکار، بتوانند تمام چالش های شأن را درمان کنند و سپس سرشان را می خارانند و می گویند که چرا این اتفاق رخ نداد. باید آگاه باشیم که نگاههای بهره ورانه و استراتژیک را نمی توان صرفا با اتوماسیون کردن آنها، افزایش داد و به رشد اقتصادی رسید و با هیچ نرم افزاری نمی توان تمام پاسخ ها را یافت؛ نگاهی که متأسفانه در جامعه و سازمان ها ریشه دوانده است و بهره وری را مکانیزه کردن سیستم ها تلقی می کنند. در حالیکه «گفت و گو و تفکر» از اصول بنیادین ترویج بهره وری است. مردم و نخبگان جامعه و مدیران و کارکنان سازمان ها چه دوست داشته باشند، چه دوست نداشته باشند، باید برای ترویج و گسترش بهره وری گفت و گو و تفکر کنند و سپس تصمیم بگیرند. با فناوری تا حد زیادی میتوان این فرآیند تصمیم گیری را پشتیبانی کرد اما نمی توان یا نباید همه چیز را فقط در چارچوب فرآیند مکانیزه کردن سیستم ها پی ریزی کرد.
نتیجه یک نظرسنجی از ۵ هزار نفر مدیر و کارکنان نشان می دهد؛ این افراد حاضر نیستند نقش چرخ دنده های ماشینی را ایفا کنند که دندانه هایش در هر فصل مالی برای تحقق مشتی از ارقام عملکردی تیز می شود. آنان می خواهند محل کارشان جایی باشد که حس کنند در آنجا قابلیت هایی به آنها داده می شود تا تغییری مثبت و معنادار را پدید آورند. به اعتقاد من، معنای بهره وری در این نگاه و رویکرد نهفته است، یعنی ایجاد تغییر مثبت و معنادار توسط تمام انسان ها که هر کدام به کاری مشغول هستند. به بیان دیگر مدیران جامعه، کسب و کارها، سازمان ها و نهادهای اقتصادی و اجتماعی باید انسان ها را ماشین فرض نکنند و سازمانی را به وجود آورند که اساس آن «مکالمه و گفت و گو» میان افرادی است که می خواهند چیزی را خلق کنند تا جامعه بشری از آن بهره مند شود.
آدام کروزیر، مدیرعامل پیشین رویال میل می گوید «کارکنان در محل کارشان به دنبال یک حس تعلق و انگیزه ای که به زندگی کاری شأن معنا ببخشد، می گردند.» این گفته بدان معناست که یکی از عامل های اصلی نهادینه کردن بهره وری، ایجاد حس تعلق و انگیزه به تک تک افراد جامعه در انجام دادن کاری که بدان همت گمارده اند، است.
از نظر تاریخ، بزرگ ترین اختراع تمام دوران ها چرخ است. اما به باور من، مهم ترین ابداع بشر، سازمان است؛ یعنی موجودیتی که مردم زیر چتر آن با هم برای دستیابی به هدفی مشترک همکاری می کنند. از همین رو، بر این باورم که بهره وری و افزایش آن از این نقطه یعنی «ساختن سازمانی که افراد بتوانند با تمام توان در درون آن تحول ایجاد کنند» شروع می شود.
در مبحث بهره وری باید میان پارادایم جدید که به جامعه و سازمان نگاه متفاوتی دارد و آنها را به مثابه موجودات زنده در نظر می گیرد، در مقایسه با پارادایم سنتی که نگاه ماشینی به جامعه و سازمان دارد، فرق بگذاریم و پارادایم سنتی به فراموشی بسپاریم.
تفاوت این دو دیدگاه را بیشتر توضیح دهید.
تفاوت دیدگاه سنتی و مدرن به بهره وری به مثابه تفاوت ساختمان و سازمان است. سازمان و ساختمان هر دو از ریشه ساختن یا سازیدن هستند یکی با ریشه ماضی (ساخت+مان) و یکی با ریشه مضارع (ساز+مان) هر دو به یک سازه اشاره دارند. هر دو عناصر تشکیل دهنده، نحوی خاص ارتباط با هم و با کارکردهای مشخص دارند. اما بین ساختمان و سازمان یک تفاوت بنیادین وجود دارد؛ ساختمان، سازه ای است که بمحض ساخته شدن، کارکردش فریز می شود و ثابت می ماند تا وقتی که سازه برجاست (ریشه ماضی فعل ساختن!) و برای تغییر کاربردش، باید آنرا فرو ریخت و از نو ساخت. سازمان اما، از زمان ساختن اولیه اش تا ابد درحال ساخته شدن (یا شاید بهتر باشد بگوییم سازیدن) است و هیچ گاه سازیدن آن تمام نمی شود (ریشه ی مضارع!). همینطور سازمان یک موجود زنده ای است که عناصر تشکیل دهنده آن هم موجود زنده هستند. پس یک سیستم پیچیده با درجه آزادی زیاد و مدام درحال تغییر و زایش است. یک سیستم باز که مدام بر محیط پیرامونش تاثیر می گذارد و از آن تاثیر می گیرد.
اگر سازمانی خواص موجود زنده ی هوشمند آفریننده خویش را از دست بدهد، چیزی شبیه همان ساختمان است! چیزی در حد یک ماشین. تعبیری که در تمام قرن بیستم، پارادایم غالب نگرش به سازمان ها و شکل گیری بهره وری بوده است و متأسفانه هنوز هم در کشور ما دیدگاه غالب است و بنابراین بهره وری گسترش پیدا نمی نماید.
اگر می خواهیم به بهره وری برسیم باید قبول نماییم که جامعه و سازمان امروز دیگر ماشین نیست. نمی تواند باشد! عناصر جامعه و سازمان (آدم های جامعه و سازمان) پیچ و مهره ماشین نیستند که به سادگی قابل جایگزینی باشند. آدم های قرن حاضر، موجودات هوشمند، مختار، آفریننده و به دنبال معنا هستند و در سازمانی کار خواهند کرد که بستر این آفرینندگی و چابکی را به خوبی فراهم نموده باشد.
از طرف دیگر، فرماندهی و نظارت سازمانی یک سویه و بدون توجه به مبحث بهره وری، می تواند مانع بروز نوآوری شود و به توانایی تیم در بهره وری امور روزمره ضربه برند. اگر مدیران جامعه و شرکت ها، داوطلبانه قدرت یک طرفه را کنار بگذارند و تیم ها و هم رده های شان را ترغیب به پذیرش مسئولیت کارهای خودشان کنند، دست از کوشش برای کنترل کارکنان بردارند و در مقابل روی افزایش استقلال و عاملیت آنان تمرکز کنند، اساسا به بهره وری و نتایج بهتری پیدا خواهند کرد.
یکی دیگر از پایه های نهادینه کردن بهره وری، ایجاد اعتماد بین مردم یک کشور و کارکنان یک کسب و کار است. اعتماد واقعی وقتی می تواند وجود داشته باشد که افراد در جامعه و محل کار احساس آزادی داشته باشند.
قانون اول برای ساختن رابطه ای که سبب شود افراد در جامعه و سر کار احساس آزادی کنند، کنار گذاشتن قدرت اجتماعی و سازمانی یک طرفه است. طبیعی است که کنترل برای یک مدیر جذاب است. اما قدرت و کنترل فریبنده است و کسی را به جایی نخواهد رساند. رابطه های انسان محور در یک جامعه و سازمان بهره وری و اثربخشی بیشتری دارند و دریچه رضایت بخش تری را در دنیای افراد باز می کند.
اگر بتوانید با آدم ها رابطه ای بر اساس اعتماد بسازید بگونه ای که در جامعه و سر کار احساس آزادی کنند، احتمال این که بهترین کار عمرشان را بکنند خیلی بیشتر می شود. شما از آنها کار «نمی کشید» بلکه دارید شرایطی را فراهم می کنید که خودشان توانایی های شأن را عملی کنند و در این شرایط است که بهره وری به اوج خودش می رسد.
امروزه قابلیت مدیران ارشد در ایجاد انگیزه مردم جامعه و کارکنان کسب و کارها برای کارآمدی و بهره وری از هر زمان دیگر با اهمیت تر شده است.
چه سازمانی را میتوان سازمان بهره ور نامید؟
سازمان بهره ور، سازمانی است که توأمان هم بر عملکرد و هم بر سلامت سازمان تمرکز دارد. با این توضیح که عملکرد آن چیزی است که یک بنگاه اقتصادی به صورت مالی و عملیاتی به ذی نفعانش عرضه می دهد و با استفاده از سنجه ها و ابزارهایی چون سود عملیاتی، بازده سرمایه، بازده سهام، هزینه ها و بازده دارایی ها اندازه گیری می شود و سلامت یعنی قابلیت سازمان در هم سو کردن، اجرا و بازسازی خود با سرعتی بالاتر از رقبا است که در طول زمان امکان حفظ و پایداری عملکرد برتر را می دهد. ازاین رو اگر به سلامت یک کسب و کار کم توجهی شود، یعنی این که بهره وری در کانون تمرکز مدیران قرار ندارد.
رهبران و مدیرانی که صرفا بر عملکرد سازمانی تمرکز می کنند، یعنی بر اموری که در بازه های زمانی کوتاه بازده مالی مناسبی داشته باشند، سرمایه گذاری سنگین انجام می دهند، اما آن چه آنان نادیده می گیرند، سرمایه گذاری بر سلامت کسب و کار است؛ یعنی سرمایه گذاری بر روی سازمانی که لازم است امروز ساخته و پرداخته شود تا فردا پایدار بماند و کامیاب شود و بهره وری با ساختن فردا در امروز متبلور می شود.
دان آرگوس، رئیس بازنشسته هیأت مدیره شرکت بی. اچ. پی بیلتون می گوید «کلید موفقیت در بلندمدت آن است که افراد سازمان خویش را توسعه دهیم و آنان را برای بروز شایستگی ها، خلاقیت ها و تعهدات شأن تهییج نماییم و به حرکت درآوریم تا کسب و کار به جلو حرکت کند». به اعتقاد من، کلید افزایش بهره وری در مفهوم این جمله است. یعنی توسعه قابلیت ها، پرورش حس مسئولیت پذیری و پاسخگویی در برابر تعهدات و ترغیب افراد برای دستیابی به عملکردی بالاتر از انتظار است.
نکته مهم در جست و جوی بهره وری کسب و کارها که منجر به رشد اقتصادی شود، اینست که بدانیم افراد یک سازمان مانند خون سازمان هستند. اگر این مظاهر حیات را از سازمان حذف کنید، آن چه از آن باقی می ماند صرفا اسکلت و زیرساختی بی روح شامل تعدادی ساختمان، سیستم و ماشین آلات است که قابلیت هیچ کاری را ندارد تا چه رسد به این که با بهره وری بالا کار کند و در دستیابی به رشد اقتصادی سهیم باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب